شاید در این سرمای شدید که سرتاسر کشور پهناورمان ایران را دربر گرفته سخن از گرمای کره زمین کمی دور از ذهن باشد اما واقعیت این است که این کره خاکی روزبهروز گرمتر و گرمتر میشود. گرچه در این سرمای شدید سخن از گرما دلچسب است اما این گرم شدن سرتاسری کره زمین نه تنها جذاب و دلچسب نیست بلکه بسیار هم مایه نگرانی و دلواپسی است.
گرم شدن تدریجی کره زمین را گرمایش جهانی یا Global warming مینامند. این پدیده اشاره به افزایش میانگین دمای سطح زمین، اقیانوسها و اتمسفر دارد. دانشمندان معتقدند که این افزایش دما از سال ۱۸۰۰ میلادی آغاز شده است. هوای کره زمین در ۱۰۰ سال گذشته بین ۰/۴ تا ۰/۸ درجه سانتیگراد افزایش داشته است. شاید این عدد به نظر شما کوچک برسد اما همین تغییر دمای کوچک میتواند حیات روی کره زمین را به خطر بیاندازد. دانشمندان پیشبینی میکنند دمای کره زمین تا سال ۲۱۰۰ میلادی بین ۱/۵ تا ۵/۸ درجه سانتیگراد افزایش پیدا میکند که چنین اتفاقی یک فاجعه زیست محیطی را در بر خواهد داشت.
علل گرم شدن کره زمین
علل بروز پدیده گرم شدن زمین به گفته محققان و دانشمندان مربوط به چند عامل است. تئوریهای ارائه شده در این زمینه حاکی از آن است که علت گرم شدن زمین در اثر ورود گازهای گلخانهای به جو، آلودگی محیط زیست، فعالیتهای آتشفشانی و همچنین فعالیتهای خورشیدی است اما بیشترین سهم را در گرم شدن کره زمین گازهای گلخانهای داشته است. البته گروهی دیگر از دانشمندان نیز تاثیر فعالیتهای خورشیدی را بیشتر از اثرات گازهای گلخانهای میدانند.
پدیده گازهای گلخانهای چیست؟
گازهای گلخانهای در جو زمین وجود دارند و مانند یک لایه عایق از زمین محافظت میکنند. فعالیتهای انسان و استفاده بیرویه از تکنولوژی، تخریب محیط زیست و استفاده از سوختهای فسیلی باعث میشود که تعادل شیمیایی و فیزیکی این لایه به هم بخورد. به طور طبیعی گازهای گلخانهای موجود شامل بخار آب، دی اکسید کربن، متان، اکسید نیتروژن و ازن هستند. اما فعالیتهای انسان بر سطوح بسیاری از گازهای موجود طبیعی در جو میافزاید. پژوهشها نشان میدهد بین افزایش میزان گازهای گلخانهای موجود در اتمسفر با گرم شدن زمین ارتباط مستقیمی وجود دارد. کره زمین بخشی از انرژی خورشید را جذب و مابقی آن را منعکس میكند. بدین ترتیب طول موج نور تغییر میکند. بعضی از گازهای موجود در اتمسفر زمین، این انرژی انعکاسی و تابش خروجی را جذب میکنند. جذب انرژی توسط مولکولهای گاز سبب جنبش مولکولها و افزایش انرژی آنها میشود. وقتی این اتفاق در مقیاس بزرگ رخ دهد، حرارت زیادی تولید میکند و باعث میشود دمای کل نواحی زمین افزایش یابد. این پدیده همان اثر گلخانهای است.
اثرات گرم شدن کره زمین
گرم شدن کره زمین تبعات خطرناک و مرگباری را به همراه خواهد داشت که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم:
خشکسالی
مسلما اولین تاثیر گرم شدن زمین بروز خشکسالی است. گرم شدن کره زمین منجر به تبخیر آبهای سطحی و نیاز به مصرف بیشتر آب خواهد شد. با کمبود آب و گرمای شدید هوا خشکسالی سرتاسر کره زمین را فرا خواهد گرفت. همانطور که مستحضرید طی چند دهه اخیر کمآبی و خشکسالی از مشکلات کشورها بهویژه در مناطق گرم و خشک بوده است.
آتشسوزی
گرم و خشک بودن زمین باعث احتراق ناگهانی و خودبهخودی در سطح زمین بهویژه در مناطق جنگلی خواهد شد. همه سال بخش عظیمی از مراتع و جنگلها در بخشهای مختلف زمین در اثر گرمای سوزان هوا طعمه حریق میشوند. این آتشسوزیهای گسترده منجر به آلودگی هوا و ورود مقدار متنابهی دی اکسید کربن به جو میشود که مسئله را تشدید میکند.
ذوب شدن یخهای مناطق قطبی
گرمای شدید هوا منجر به ذوب شدن یخچالهای طبیعی در قطب شمال و جنوب شده است. یخ به دلیل خاصیت درخشندگی و صیقلی بودن مقداری از انرژی خورشید را بازتابش میدهد. این عدم جذب انرژی در مناطق قطبی منجر میشود تا دمای کره زمین بالا نرود از این رو با ذوب شدن یخها جذب انرژی در این مناطق نیز به گرم شدن سریعتر کره زمین میانجامد. این آب شدن یخهای منجر به بالا آمدن سطح آب اقیانوسها شده و باعث میشود بخشهایی از منطقه خشکی زمین در مناطق ساحلی زیر آب بروند که علاوه بر تهدید جان انسانها، تعادل بخش خاکی و آبی زمین نیز به هم میخورد. پیرو این موضوع حیات موجودات قطبی به مخاطره میافتد و در سطح کلان زنجیره غذایی و حیاتی در این مناطق دچار اختلال میشود.
طوفانهای مهیب
دمای اقیانوسها و تعادل دمایی بین بخش خشکی و آبی در به وجود آمدن طوفانها و گردبادها بسیار موثر است. در سالهای اخیر شاهد بروز سونامیها، طوفانها و گردبادهای کشنده و مهیبی در سطح جهان بودهایم که علت اصلی آنها تغییر درجه حرارت در این مناطق بوده است. متاسفانه هر چه دمای هوای پیرامون و سطح اقیانوسها بالاتر رود، احتمال بروز طوفانهای مخرب نیز افزایش مییابد.
رعد و برقهای نیرومند و مرگبار
گرمای هوا نه تنها موجب بروز طوفان و گردباد خواهد شد بلکه با افزایش دما و رطوبت در سطح جو کره زمین باید منتظر رعد و برقهای خطرناک و مرگبار نیز باشیم.
نفوذ موج سرما
این که گرم شدن زمین منجر به ایجاد موج سرما شود شاید در ابتدا متناقض به نظر برسد اما واقعیتی است کتمانناشدنی. تغییرات جوی باعث میشود حجم عظیمی از انرژی و نور خورشید توسط اقیانوسها جذب شود در نتیجه سطح کره زمین سرد خواهد شد. بروز یخبدان شدید در چنین شرایطی دور از ذهن نیست. این موج سرما میتواند زندگی بشر و دیگر موجودات کره زمین را به خطر بیاندازد.
شیوع بیماری
شیوع انواع بیماری نیز یکی دیگر از اثرات زیانبار گرم شدن کره زمین خواهد بود. هماکنون در مناطقی که با خشکسالی و کمبود آب مواجهاند بروز انواع بیماری گزارش میشود. همچنین گرمای شدید منجر به افزایش تولید مثل حشرات موذی و آفات میشود که برای زندگی انسان و دیگر موجودات مضر است.
چه باید کرد؟
همه «چه باید کردهای» این گونه مقولات باز به خود ما انسانها برمیگردد. درختها را قطع میکنیم تا ویلا بسازیم، زبالهها را در محیط رها میکنیم تا ضمن زشت کردن مناظر طبیعی، زندگی موجودات منطقه را نیز مختل کنیم، با هر خرید کوچک یک کیسه پلاستیکی از مغازهدار تقاضا میکنیم، برای راحتی و آسایش خودمان از ظروف یکبار مصرف پلاستیکی استفاده میکنیم، برای هر سفر کوچک درونشهری از خودروی شخصی استفاده میکنیم، بدتر اینکه گاهی حتی برای تفریح و بدون هدفها ساعتها در خیابانهای شهر جولان میدهیم، برای نپرداختن اندکی پول اضافهتر وسیلهای را که مصرف انرژی بیشتر دارد خریداری میکنیم، در حالی که میتوانیم از انرژیهای پاک استفاده کنیم و همچنان بهدنبال استفاده از سوختهای فسیلی هستیم. این که در ۵۰ یا ۱۰۰ سال آینده چه اتفاق برای کره زمین میافتد مهم نیست چون شاید ما در آن زمان زنده نباشیم پس چرا فکر خودمان را درگیر این مسائل بکنیم. همچنان بیرویه آب مصرف میکنیم، تا جایی که امکان دارد لامپ و دیگر وسایل روشنایی را به کار میگیریم، درجه بخاری، پکیج و شوفاژخانه آپارتمانمان را تا بالاترین حد ممکن زیاد میکنیم و لباس تابستانی میپوشیم چون قرار نیست ۵۰ یا ۱۰۰ سال دیگر عواقب این سهلانگاریها را ما بپردازیم.
