آلودگی هوا و راه‌های مقابله با آن
تا چندی قبل شنیدن اخبار آلودگی محیط زیست، به‌ویژه آلودگی هوا، ما را دچار نگرانی می‌کرد اما اکنون اخبار این آلودگی‌ها آن‌قدر روزبه‌روز است که ما به شنیدنش که هیچ، به تنفس در این هوای آلوده نیز عادت کرده‌ایم.
تعریف آلودگی هوا بسیار روشن است: هر گونه تغییر در اتمسفر زمین بر اثر ورود ریزگرد، مواد شیمیایی و یا عوامل زیست‌شناختی را آلودگی هوا می‌گویند. این آلودگی بر دو نوع است؛ یکی آلودگی طبیعی که در اثر خروج گازهای آتشفشانی رخ می‌دهد و دیگری آلودگی مصنوعی که ناشی از فعالیت وسایل نقلیه و کارخانه‌هاست. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی خرم‌آباد، اهواز و تهران آلوده‌ترین شهرهای ایران هستند. سخنگوی اورژانس تهران به مردم استان تهران و سایر شهرهای آلوده اعلام کرد:
- حتی‌المقدور از تردد در شهر برای امور غیرضروری پرهیز شود.
- نوزادان، سالمندان، زنان باردار و افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی، عروقی و تنفسی از منزل خارج نشوند.
- افراد بیمار داروهای خود را به همراه داشته باشند.
- ورزشکاران از ورزش در هوای باز پرهیز کنند.
- در صورت ضرورت خروج از منزل افراد دارای مشکلات تنفسی، تنگی نفس یا بیماری‌های قلبی از ماسک استفاده کنند و حتما با خود کپسول کوچک اکسیژن همراه داشته باشند.
- اگر فردی دچار تنگی نفس شد سریعا با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرد.
بهتر است در زمان آلودگی هوا از اسپری‌های خوش‌بوکننده هوا و مواد شوینده که تولید گاز می‌کنند خودداری شود. بعد از ورود به منزل، دهان، چشم و بینی خود را با آب شست‌وشو داده، دست‌های خود را کاملا بشوئید و حتی‌الامکان از تماس دست آلوده با صورت و چشم‌های‌تان خودداری کنید.
اثرات مضر آلودگی هوا بر سلامت انسان‌ها
آلودگی هوا علاوه بر اثرات زیان‌باری که بر سلامت جسمی افراد دارد، موجب برخی اختلالات خلقی در افراد جامعه نیز می‌شود. آلودگی هوا سبب می‌شود افراد زودرنج‌تر، پرخاشگرتر، عصبانی‌تر و کم‌تحمل‌تر شوند. افراد در هوای آلوده زودتر به عوامل استرس‌زا واکنش نشان می‌دهند. شاید گمان کنیم که به هوای آلوده و آسمان غبارگرفته عادت کرده‌ایم اما تنفس هوای آلوده، سلامت روان‌مان را به خطر می‌اندازد. وجود سرب زیاد در هوا بر عملکرد سیستم عصبی تاثیر می‌گذارد که خود را در قالب سردردهای میگرنی و کم شدن قدرت حافظه نشان می‌دهد. به دلیل کمبود اکسیژن در شرایط هوای آلوده، افراد کم‌حوصله شده، انرژی‌شان کاهش یافته و نوعی حس کرختی و خواب‌آلودگی در آن‌ها ایجاد می‌شود. همه این موارد منجر به ایجاد نوعی حس پرخاش‌گری در افراد خواهد شد، از این رو کنترل خشم سخت می‌شود و فشار عصبی روی افراد جامعه به حداکثر میزان خود می‌رسد. فراموشی در افراد در سنین مختلف یکی دیگر از عارضه‌های آلودگی هواست که به‌تدریج زمینه‌ساز بروز بیماری آلزایمر خواهد شد. احتمال تولد کودکان مبتلا به اوتیسم و بیش‌فعال در چنین هوایی چندین برابر می‌شود. بروز افسردگی و وسواس (به‌خصوص احساس خودبیمارانگاری) در افرادی که در جوامع آلوده زندگی می‌کنند بسیار بیش‌تر از افرادی است که در محیطی با هوای سالم فعالیت دارند.
در زمان آلودگی هوا چه چیزهای بخوریم؟
چند راهکار ساده شاید بتواند ما را که مجبور به زندگی در این هوای آلوده هستیم تا حدود موثری یاری کند. یکی از این راهکارها گنجاندن برخی مواد غذایی در منوی غذایی خانواده است. قطعا اولین و موثرترین این مواد آنتی‌اکسیدان و بتاکارتن است. آنتی‌اکسیدان در غذاهای دریایی، گوشت ماکیان، نان، آجیل و غلات سبوس‌دار یافت می‌شود و بتاکارتن به‌وفور در سبزیجات و میوه‌هایی مثل طالبی، انبه، کدو تنبل، فلفل، اسفناج، کلم و زردآلو وجود دارد. پکتین ماده‌ای است که سرب موجود در هوا را به خود جذب می‌کند. سیب سرشار از پکتین است. پرتقال و توت‌فرنگی نیز حاوی پکتین‌اند. مصرف مواد خوراکی ویتامین‌دار به‌خصوص ویتامین E، C و D در زمان آلودگی هوا توصیه می‌شود. ویتامین C در مرکبات، کرفس، گوجه‌فرنگی، توت‌فرنگی و کاهو یافت می‌شود. ویتامین E نیز در گردو، بادام، زیتون، جگر و سبزیجات دارای برگ سبز وجود دارد. برای تامین ویتامین D نیز شیر، کره و زرده تخم‌مرغ را در برنامه غذایی‌تان بگنجانید. لبنیات به‌ویژه نوع کم‌چرب آن، صدمات دستگاه تنفسی و التهاب دستگاه گوارش ناشی از آلودگی هوا را کاهش می‌دهد. موادی همچون شیر، دوغ و ماست با داشتن کلسیم، فسفر و منیزیم سموم وارد شده به بدن را خنثی می‌کنند. خوردن سیر و پیاز و تره‌فرنگی را نیز فراموش نکنید چرا که این مواد حاوی گوگرد هستند و می‌توانند از مخاط دستگاه تنفسی محافظت کنند. اگر همه این مواد هم در دسترس‌تان نبود نوشیدن آب نیز می‌تواند به دفع سموم کمک کند.
هنگام آلودگی هوا چه موادی را مصرف نکنیم؟
شاید به نظر مضحک بیاید که توصیه کنیم از کشیدن سیگار و قلیان اکیدا خودداری کنید. این توصیه‌ای است که در هر زمان چه هوا آلوده باشد و چه نباشد، به افراد گفته می‌شود، اما واقعا در زمان آلودگی هوا رفتن به سفره‌خانه‌های به‌اصطلاح سنتی را که از دود قلیان اشباع‌اند، از برنامه خود حذف کنید. بهتر است در این ایام خوردن غذاهای فست‌فود و غذای چرب را نیز کنار بگذارید. حتی خوردن غذاهای سرخ‌کردنی نیز توصیه نمی‌شود. خوردن تنقلات و نوشیدنی‌های گازدار را نیز در این هوای ناسالم به طور کلی فراموش کنید.
راه مقابله با آلودگی هوا چیست؟
آن‌قدر شرایط بغرنج و حاد است که به نظر می‌رسد راهکاری برای مبارزه با آلودگی هوا وجود ندارد یا لااقل راهکاری که در کوتاه‌مدت بتواند تاثیر قابل توجهی بر این غول سیاهی که نه تنها تهران بلکه ایران را محاصره کرده، بگذارد وجود ندارد. متاسفانه ساخت و ساز بی‌رویه برج‌ها در نقاط مرتفع شهر تهران که زمانی مرکز تصفیه هوای این شهر بود، قطع بی‌رحمانه درختان به دلایل واهی، ترددهای بی‍هوده و بی‌هدف در شهر، تولید انبوه خودرو، بی‌کیفیت بودن سوخت، عدم رعایت استانداردها در تولید خودرو و بی‌توجهی به محیط زیست همه و همه از عواملی‌اند که هوا را در کلان شهری مانند تهران به مرز آلودگی خطرناک می‌رساند. مقابله با آلودگی هوا امری است که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و طولانی‌مدت است. رسیدگی به وضعیت کیفیت سوخت و نظارت بر تولید خودروهای استاندارد، ترویج فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه عمومی (که البته نیازمند بهینه‌سازی و ارتقای ناوگان حمل و نقل عمومی است)، کاشت گیاهان و درختان و تشویق مردم به نگهداری از گیاهان در منازل، استفاده از بام سبز (کاشتن گیاه روی فضای پشت بام)، جلوگیری از ساخت‌وساز برج‌ها در مسیر عبوری بادها، انتقال کارخانه‌ها به خارج از شهر و … از مواردی‌اند که می‌توانند در مقابله با آلودگی هوا موثر باشند.
